W jednym artykule trudno pomieścić wszystkie zagadnienia związane z audiodeskrypcją - jak ją tworzyć, w jakim celu jest pisana oraz co zrobić, aby była powszechnie stosowana. Spróbuję jednak temu zaradzić i napisać więcej na każdy z wyżej wymienionych tematów.
Definicja audiodeskrypcji i jej zastosowania.
Audiodeskrypcja, zwana także skrótowo AD to słowny opis treści niedostępnych dla widzów z dysfunkcją wzroku. Podczas seansu filmowego jest odczytywana pomiędzy dialogami. Opisuje zachowanie, mimikę aktorów oraz scenerię ich otaczającą.
W galeriach sztuki będą to opisy obrazów czy też instalacji artystycznych. Na tym jednak nie kończy się zastosowanie audiodeskrypcji. Możemy także spotkać się z nią na stadionach sportowych lub na przykład podczas różnego rodzaju festiwali.
Jej wszechstronne użycie i coraz większa liczba osób przygotowanych do zwięzłego opisywania otoczenia nie musi ograniczać się do niewidomych lub słabowidzących. Z racji powszechnego zjawiska konsumowania treści multimedialnych na smartfonach, beneficjentów tego typu udogodnień może z czasem szybko przybywać. Spowodowane jest to między innymi chorobami układu wzroku czy też problemami ze wzrokiem u osób starszych. W takiej sytuacji audiodeskrypcja dostarcza szczegółów w szybko zmieniającej się scenerii i może być miłym uzupełnieniem dla korzystających z niej seniorów.
AD może być też pomocna podczas oglądania serialu czy filmu, kiedy program leci w tle do wykonywania czynności domowych.
Zasady tworzenia słownego opisu otoczenia
Trzeba jednak przyzwyczaić się do wytycznych narzucanych podczas pisania AD. Są to m. in. zwięzłość i precyzja w opisywaniu scen w filmach. Przy kreowaniu w wyobraźni odbiorców wyglądu dzieła sztuki należy pamiętać o zasadzie od ogółu do szczegółu. Audiodeskryptor powinien być obiektywny podczas opisywania treści. To adresat opisu ma je odczuć i zinterpretować po swojemu.
Opis nie powinien być jednak przegadany, za długi, a wszelkie korekty audiodeskrypcji można zlecić konsultantom AD. Taka osoba zwróci uwagę co uszczegółowić, co pominąć, albo co zmienić w stworzonym opisie.
Aby audiodeskrypcja nie była wyłącznie suchym, technicznym opisem w dynamicznych, kulminacyjnych scenach w filmie można wspomnieć o emocjach widocznych na twarzach aktorów. Tu muszę nadmienić, że jest to zasada tzw. warszawskiej szkoły tworzenia audiodeskrypcji. Białostocki model pisania AD to unikanie emocji w treści skryptu.
Nagrana AD nie powinna być czytana z nadmiernym zaangażowaniem interpretacyjnym lektora, gdyż wtedy odciąga uwagę od istoty akcji w filmie a czasem zakłóca malowanie w wyobraźni opisywanych eksponatów lub obrazów.
Jak korzystać z audiodeskrypcji?
Jest kilka sposobów dystrybuowania audiodeskrypcji w kinach: odbiorniki FM z słuchawkami rozdawane przed seansem lub aplikacja Audiomovie na smartfony. Mimo wielu starań organizacji pozarządowych, żadna z tych form dystrybucji AD nie jest masowo wykorzystywana w kinach sieciowych w Polsce. Tracą na tym nie tylko widzowie z niepełnosprawnościami, ale także dystrybutorzy filmów z opracowanymi udogodnieniami w ich odbiorze. Wprowadzając na ekrany nowy film nadal trzeba liczyć na organizowane pokazy specjalne. Nie o to przecież chodzi w upowszechnianiu i udostępnianiu kultury.
Rozwiązaniem w tej sytuacji mógłby być zakup nośnika DVD lub Bluray z filmem. Tu jednak też nie jest zbyt wesoło. Polski Instytut Sztuki Filmowej dając dofinansowanie na tworzone przez siebie produkcje wymaga audiodeskrypcji i stworzenia napisów dla niesłyszących, jednak nie jest dopilnowany zapis, by te stworzone udogodnienia były wprowadzane do szerokiej dystrybucji. Przez to i inne niedopatrzenia osoby niewidome nie mają dostępu do rodzimych produkcji kinowych.
Jeśli zainteresowała Państwa tematyka audiodeskrypcji, polecam sięgnąć do internetu po przykłady jej zastosowania:
- na stronę www.czytanieobrazow.pl/ po opisy dzieł sztuki,
- na www.adapter.pl/ po filmy z napisami dla niesłyszących i audiodeskrypcją
- czy na http://zlotowicz.pl/ezad/ po aktualną listę programów z audiodeskrypcją nadawanych w różnych kanałach telewizyjnych.