Doświadczenie teatru jest niezwykłym przywilejem, które karmi wrażliwość
i otwiera przestrzenie wyobraźni u odbiorców.
Zazwyczaj chcemy przeżywać spektakl wspólnie - z przyjaciółmi, rodziną. Dotyczy to także osób ze szczególnymi potrzebami, dla których teatr jest niestety często doświadczeniem nieosiągalnym. Dlatego tak ważne jest aby zadbać o usługi dostępności podczas organizacji spektaklu.
Co możemy zrobić, by teatr stał się dostępny dla wszystkich?
Po pierwsze: Audiodeskrypcja.
Ta tworzona do widowiska teatralnego jest czytana na żywo podczas spektaklu. Najlepiej jeśli zlecimy napisanie tekstu audiodeskryptorowi, który potem będzie mógł audiodeskrypcję odczytać. Dlaczego? Twórca AD zna doskonale zarówno sztukę, scenariusz jak i swój tekst. Przedstawienie natomiast nigdy nie jest do końca przewidywalne. Lektor musi być zatem elastyczny i szybko reagować na nagłe okoliczności.
Na jakość audiodeskrypcji teatralnej ma również wpływ jakość rejestracji spektaklu. Zdarza się, że audiodeskryptor jest z innego miasta i pisze skrypt na podstawie samego nagrania. Dopiero na etapie konsultacji i ostatniej redakcji jest w stanie obejrzeć spektakl na żywo. Niestety robocze rejestracje spektakli często są kiepskiej jakości. Zadbajmy więc o to, by audiodeskryptor mógł obejrzeć scenę, detale, kostiumy czy scenografię na nagranym materiale.
Zapewnijmy też komfortowe warunki osobie czytającej audiodeskrypcję. Dobrze jeśli znajdziemy dla niej kabinę akustyczną z odsłuchem ze sceny, w której będzie mogła zapalić małe światło.
Po drugie: Pętla indukcyjna.
Wspaniale jeśli teatr ma zainstalowaną na stałe pętlę indukcyjną na sali widowiskowej.
Nie musi być to pętla zainstalowana na całej widowni. Wystarczy kilka rzędów, w których będzie ona dostępna. Pętla oczywiście musi być zawsze podłączona do źródła dźwięku, poza tym raz zainstalowana i skalibrowana nie wymaga specjalistycznej obsługi. Drugim rozwiązaniem jest pętla przenośna. W zależności od jej wielkości, może objąć większy lub mniejszy obszar. W przypadku pętli przenośnej musimy jednak wynająć urządzenie i zapewnić obsługę.
Koniecznie zadbajmy też o wyraźną informację wizualną. Znak pętli indukcyjnej powinien znajdować się na sali w miejscu, gdzie jest ona dostępna.
Zadbajmy także koniecznie aby w systemie rezerwacji miejsca z pętlą indukcyjną były oznaczone. Niech w pierwszej kolejności będą one dostępne dla osób słabosłyszących.
Po trzecie: Napisy.
To dostosowanie odpowiednie dla osób słabosłyszących
i głuchych, które znają polski język foniczny. Czasem gdy tłumacz języka migowego nie jest dostępny, to także jedyne rozwiązanie, z którego mogą korzystać osoby g/Głuche, dla których język polski jest językiem obcym. Pamiętajmy, że twórca napisów powinien mieć dostęp do aktualnego scenariusza oraz nagrania spektaklu. Zaprośmy go także na próbę, aby mógł zredagować ostatecznie tekst przed spektaklem. Najlepszym miejscem na ekran do wyświetlania napisów będzie miejsce z boku sceny. Ekran nad sceną zmusza odbiorców do zadzierania głów. W takiej sytuacji zapewnijmy im dogodniejsze miejsce np. na balkonie.
Po czwarte: Tłumaczenie na polski język migowy.
Jest ono bardzo ważne dla osób g/Głuchych. Jest niezbędne jeśli na spektakl zapraszamy dzieci g/Głuche. Dzieci poznają dopiero język polski pisany, dlatego napisy to dla nich zdecydowanie za mało.
Niestety nie wszyscy reżyserzy zgadzają się na usługę tłumacza migowego podczas spektaklu. Bywa, że jest to zbyt duża ingerencja w pracę sceniczną. Dlatego 2arto zadbać o zgodę reżysera zanim rozpocznie jeszcze prace nad spektaklem np. na etapie podpisywania umowy.
Tłumacz powinien być dobrze oświetlony. To detal, o który powinniśmy zadać podczas próby technicznej. Wtedy możemy też określić, z którego miejsca na widowni tłumacz jest najlepiej widoczny. Ważne też by odbiorcy nie musieli biegać wzrokiem między tłumaczem a aktorami. Koniecznie zaznaczmy dogodne miejsca do odbioru tłumacza PJM w systemie rezerwacji.
Więcej wskazówek na temat dostępnych spektakli oraz innych wydarzeń znajdziecie tutaj lub tutaj.
Justyna Mańkowska. Od 11 lat współprowadzi Fundację Katarynka. Kocha pracę nad innowacyjnymi pomysłami i projektami. Twórczyni audiodeskrypcji teatralnej i filmowej. Inicjatorka cyklu pokazów filmowych Adapter. Kino bez barier w Kinie Nowe Horyzonty. Inicjatorka i współautorka Wrocławskich Standardów Dostępności Kultury i Wydarzeń oraz Poradnika dla sektora kultury w zakresie zapewnienia dostępności. Prowadzi szkolenia m.in. z zakresu organizacji dostępnych wydarzeń, zapewniania usług dostępności, tworzenia audiodeskrypcji.