1. Zanim zaczniesz pisać - uważnie obejrzyj i przeanalizuj film.
Nie przeocz faktu, że pistolet, który na końcu wypala, na początku wisi na ścianie. Upewnij się też, czy to na pewno pistolet, a nie rewolwer.
2. Dostosuj się do ścieżki dźwiękowej i pozwól odbiorcom skorzystać z zawartych w niej informacji.
Mów tylko wtedy, gdy bohaterowie milczą i nie słychać innych ważnych dźwięków.
3. Pisz zgodnie z zasadą od ogółu do szczegółu - najważniejsze na początku, potem szczegóły, szczegóły, szczegóły...
Podstawowe informacje to zwykle: kto, gdzie, co robi i kiedy. Retrospekcje, marzenia, wyobrażenia itp. nazywaj jednoznacznie. Co jeszcze jest ważne? To zależy. Wybierając przedmioty opisu, kieruj się dramaturgią filmu
i charakterem poszczególnych scen. Gdy porzucona przez ukochanego bohaterka szlocha na kanapie, skup się na emocjach - nie opisuj jej sukienki ani kanapy.
4. Konstruuj tekst świadomie i konsekwentnie, dbaj o ciągłość i klarowność przekazu.
Jeśli nie powiedziałeś, że bohater przyszedł do kogoś z torbą (bo ważniejsze były inne informacje), nie mów też, że wychodzi z torbą (odbiorca gotów pomyśleć, że ją ukradł :).
5. Te same osoby, zjawiska albo przedmioty staraj się nazywać zawsze tak samo - nazwanie służy także identyfikacji.
Młodej ciemnowłosej kobiety, która odbiera z przedszkola synka Jasia, nie określaj na zmianę: młodą kobietą, ciemnowłosą kobietą, brunetką i mamą.
6. Relacjonuj akcję na bieżąco.
Używaj czasu teraźniejszego. Na czarną listę wpisz słowa: „najpierw”, „wcześniej”, „następnie”, „później” itp., a spójnik „i” stosuj wyłącznie w przypadku czynności równoczesnych (nie pisz w jednym zdaniu: „Otwiera drzwi, wchodzi do pokoju i siada przy stole”).
7. Opowiadaj i opisuj, nie komentuj i nie oceniaj.
Napisz: „Anna spogląda wyczekująco. Nerwowo skubie rękaw bluzki”, a nie: „Anna czeka na odpowiedź. Boi się odmowy”. *Chyba że świadomie wybierasz formę audiodeskrypcji autorskiej.
8. Określając emocje bohaterów, opisuj też mowę ciała i mimikę, które je wyrażają
np.: „Ewa sceptycznie unosi brwi”. Jeśli jednak brakuje czasu, poprzestań na nazwaniu emocji - np.: „Ewa sceptyczna”.
9. Odczytuj język filmowy, zamiast opisywać jego elementy – język filmowy jest środkiem, a nie celem samym w sobie.
Nie ograniczaj się do opisu poszczególnych kadrów - tak jak tłumacz nie ogranicza się do przekładu poszczególnych słów, dążąc do wyrażenia sensu wypowiedzi. Nie pisz: „lewy profil szpakowatego mężczyzny”, tylko: „szpakowaty mężczyzna”. Dodaj, że mężczyzna jest zwrócony lewym profilem wyłącznie wtedy, gdy to ważne dla fabuły - na przykład jeśli na niewidocznym prawym policzku ma charakterystyczne znamię, dzięki któremu można by w nim rozpoznać poszukiwanego złoczyńcę.
10. Starannie dobieraj środki językowe. Dopasuj je do charakteru filmu, oddając jego klimat.
(„Seksmisję” opisuj inaczej niż „Titanica”, „Psy” jeszcze inaczej, nie mówiąc już o „Panu Tadeuszu”).
Ułatwiaj odbiorcom budowanie wyobrażeń:
- stosując precyzyjne określenia (zamiast „buty” napisz: ”pantofle na szpilkach”/ „mokasyny”/„sandały” itp.),
- używając barwnego, obrazowego języka, bogatego w epitety i porównania.
Autorki: Izabela Künstler-Zawisza, Urszula Butkiewicz, Napisy-Audiodeskrypcja.
Izabela Künstler-Zawisza:
Z wykształcenia – teatrolożka i nauczycielka muzyki. Z zawodu - redaktorka i autorka różnych tekstów, od kilkunastu lat – także audiodeskrypcji.
Współautorka zasad tworzenia napisów dla niesłyszących i audiodeskrypcji (https://kulturabezbarier.org/publikacje/), autorka eseju „Audiodeskrypcja - jak to się robi”, zamieszczonego w zbiorze „Białą laską po kinowym ekranie”, oraz artykułów opublikowanych w wydawnictwie Uniwersytetu Jagiellońskiego „Przekładaniec”: „Napisy dla niesłyszących – problemy i wyzwania” i „Cel uświęca środki audiodeskrypcji”.
Urszula Butkiewicz:
Z wykształcenia - polonistka i dziennikarka. Od lat zawodowo zajmuje się audiodeskrypcją i napisami dla osób niesłyszących. Współtworzyła zasady ich opracowywania (https://kulturabezbarier.org/publikacje/).
Jej pasją jest pisanie wierszy dla dzieci, opartych na zabawie językowej (książki: „Mówka sówki do mrówki” i „Chrząszcz brzmi w ryżu”) .