Hubert Chłopicki, zawodowy lektor odpowiada na nasze pytania odnośnie procesu nagrywania audiodeskrypcji.
Jak wygląda proces nagrywania AD i dlaczego lepiej wybrać lektora z doświadczeniem w nagrywaniu AD?
Wersja audio wywiadu z Hubertem Chłopickim
Audiodeskrypcja nagrywana jest zazwyczaj w profesjonalnym studio nagraniowym. W sesji biorą udział minimum dwie osoby, czyli lektor i realizator nagrania. Idealnie, gdyby towarzyszył im autor tekstu AD, na wypadek konieczności wprowadzenia zmian w tekście, które wynikać mogą z pomyłki (na przykład błędnie określona marka samochodu, nazwa przedmiotu czy jego kolor). Pomoc autora jest wskazana przy zbyt dużej ilości tekstu, którego nie można zmieścić w przewidzianej dla niego czasówce w filmie, pomimo szybkiego czytania lektora. Taki tekst należy skrócić, a w tym przydaje się właśnie jego autor.
Lektor zajmuje miejsce w kabinie lektorskiej lub pomieszczeniu przystosowanym do nagrań, realizator i autor tekstu znajdują się w reżyserce. Po wstępnych konsultacjach, ustawieniach technicznych oraz próbie czytania, rozpoczyna się nagrywanie AD. Realizator uruchamia film z kodem czasowym, który widoczny jest dla lektora, ten zaopatrzony jest w tekst z zaznaczonym kodem czasowym i w odpowiednim momencie rozpoczyna czytanie. Tak to wygląda w uproszczeniu.
Jeśli chodzi o drugą część pytania, to lektor z doświadczeniem jest lepszym wyborem głównie ze względów czasowych, a co za tym idzie kosztowych. szyscy jesteśmy zabiegani, zleceniodawcom zależy na jak najszybszym otrzymaniu gotowego materiału, studio nie może pozwolić sobie na trwonienie czasu ze względu na dużą ilość zleceń. Stąd wprawa i doświadczenie lektora są cechami oczekiwanymi i poszukiwanymi. Doświadczenie lektora oznacza również rzadsze pomyłki podczas czytania (te zdarzają się niemal zawsze i niemal każdemu). Wiedza płynąca z doświadczenia pozwala określić i dostosować tempo czytania dla określonego fragmentu tekstu (ekspertowi wystarczy rzut oka na skrypt by wiedzieć jak zmieścić duży blok tekstu AD w 10 sekundowej przerwie między dialogami w filmie). Jeśli lektor potrafi, może pozwolić sobie na minimalną interpretację tekstu - jest to niewątpliwie dodatkowy atut lektora i wykonanego nagrania.
Jak przygotować dobry skrypt audiodeskrypcji z punktu widzenia lektora, aby jego nagranie było szybkie i optymalne?
Optymalizacja kosztów nagrania AD wiąże się z jak najkrótszym czasem spędzonym w studio na nagraniu tekstu AD. Powód jest identyczny jak w przypadku wyboru lektora z doświadczeniem do przeczytania skryptu (o czym wspomniałem w odpowiedzi na poprzednie pytanie).
W skrócie – o sukcesie decyduje sprawny, doświadczony lektor i realizator plus dobrze przygotowany skrypt AD. Dobrze przygotowany skrypt to taki, który zawiera jak najmniej błędów merytorycznych (zawsze mogą się zdarzyć), z idealnie dopasowanym w czasie tekstem AD, by lektor miał możliwość swobodnego przeczytania tekstu. Idealnie, by taki tekst (w zależności od jego tematyki) został skonsultowany ze specjalistą z danej dziedziny, następnie z osobą niewidomą czy niedowidzącą, i samym lektorem oraz został poddany adiustacji przez innego audiodeskryptora, który wyłapie błędy,. Rzadko jednak tak się dzieje ze względów już wspomnianych czyli czasowych, a także finansowych. ażdy etap prac nad tekstem powinien być wynagradzany finansowo, co znacznie podnosi koszty wykonania całego zadania.
Praca, której nie widać - czyli co się dzieje między nagraniem głosu a oddaniem gotowej AD?
To co dzieje się po nagraniu, a przed oddaniem gotowego materiału, to praca należąca zwykle do studio i realizatora. Kończy się nagranie, lektor opuszcza studio, a realizator rozpoczyna pracę z nagranym materiałem. Przesłuchuje nagranie, usuwa błędy (jeśli nie zrobił tego podczas nagrania), oczyszcza nagranie z niepożądanych, dodatkowych dźwięków (oddechy, mlaskanie, cmokanie, itp.), rozstawia nagranie czyli ogląda cały materiał filmowy i żmudnie umieszcza, czy też sprawdza poprawność umieszczenia nagranych tekstów w przewidzianych dla nich ramach czasowych. Następnie poddaje nagranie masteringowi, dostosowuje poziom dźwięku nagrania do dźwięku filmu, i montuje dźwięk z obrazem. To taki ogólny obraz dodatkowej pracy poza nagraniem.
Jakie trudności napotyka w swojej pracy lektor audiodeskrypcji?
Najczęstszym problemem jest niezbyt poprawnie przygotowany tekst AD. Zdarzają się zbyt długie zdania (preferowane jest stosowanie krótkich, prostych zdań), czasem przeciwnie - w skrypcie jest za mało tekstu w miejscach, gdzie można pokusić się o bardziej treściwe opisy. Poważnym błędem jest pominięcie istotnych szczegółów ważnych dla akcji filmu, czyli wszelkie błędy merytoryczne. Zdarza się, że otrzymany do przeczytania skrypt nie ma kodu czasowego, lub kod ten jest błędny. To wszystko powoduje spowolnienie i wydłużenie czasu nagrania tekstu oraz zaangażowanie lektora i realizatora we wprowadzanie poprawek w czasie sesji nagraniowej. Mogą zdarzyć się inne drobne niedogodności, takie jak uszkodzenie / awaria sprzętu, na które nie mamy większego wpływu czy współpraca z mniej sprawnym realizatorem nagrania.