Dostępność ma niejedno oblicze. W erze cyfrowej jednym z najważniejszych wyzwań stojącym przed zarządzającymi kulturą jest dostępność cyfrowa. W jaki sposób można ją zapewnić i dlaczego warto?
Kontekst
Esencją dostępności cyfrowej jest dostęp do informacji. Często jednak zapominamy, że jej odbiorcy mogą mieć trudności z dotarciem do niej, albo jej zrozumieniem. Odbiorcy ci, to osoby z niepełnosprawnościami posiadający szczególne potrzeby przy korzystaniu z produktów, czy usług.
Prawodawstwo międzynarodowe oraz ustawodawcy w wielu krajach na świecie dostrzegają potrzeby takich ludzi. Osoby z niepełnosprawnościami trwałymi lub czasowymi stanowią znaczną część społeczeństw. Stąd biorą się akty prawne normujące dostępność cyfrową.
Prawo to nakazuje dostosowanie treści do potrzeb odbiorców ze szczególnymi potrzebami, co w efekcie służy nam wszystkim. Serwisy stają się bardziej uporządkowane, przejrzyste i przyjazne dla użytkowników, tym samym podnosi się jakość doświadczeń użytkownika w interakcji z serwisem, tzw. UX (User Experience).
Pierwsze wrażenie można zrobić tylko raz
W dzisiejszym świecie pierwszym kontaktem z instytucją kultury jest zazwyczaj strona internetowa lub któreś z mediów społecznościowych. O ile portale społecznościowe samodzielnie dbają o dostępność cyfrową (z lepszym lub gorszym skutkiem), to już dostępność serwisu internetowego zależy od prowadzącej go instytucji.
Z publikowanych corocznie raportów wynika, że serwisy internetowe są w przytłaczającej części niedostępne dla użytkowników ze szczególnymi potrzebami. Do głównych problemów należy zaliczyć m.in. niepoprawną strukturę, brak opisów alternatywnych, niepoprawnie opisane łącza, niewystarczający kontrast, czy błędy w kodzie HTML.
Standardy i dobre praktyki
Zdecydowaną większość problemów da się usunąć stosunkowo szybko i łatwo. Inne wymagają więcej czasu i zaangażowania. Najprostszym sposobem zidentyfikowania problemów jest zaangażowanie profesjonalnej firmy, która wykona audyt i testy dostępności. Bardzo istotne jest też, by w testach uczestniczyły osoby z niepełnosprawnościami. To one mają największe doświadczenie praktyczne i potrafią wskazać istotne z ich perspektywy problemy.
Można oczywiście próbować samodzielnie identyfikować problemy dostępnościowe, co jednak wymaga zdobycia sporej wiedzy i praktyki. Warto wówczas skorzystać ze światowych standardów opisanych w WCAG 2.1. „Web Content Accessibility Guidelines”.
Oczywiście samo znalezienie problemów, to znaczący, ale jednocześnie tylko pierwszy krok na drodze do dostępności. Po otrzymaniu raportu konieczne jest wprowadzenie zmian i retesty, które wskażą, czy zastosowane modyfikacje poprawiły dostępność.
Jedna treść na wiele sposobów
Gdy już poradzimy sobie z zapewnieniem dostępu do informacji, niezbędne będzie jej skuteczne dostarczenie do odbiorców. Aby to osiągnąć, informacja musi być czytelna, właściwie skonstruowana oraz odpowiednio przekazana.
Osoby z niepełnosprawnościami chcą korzystać z tych samych źródeł informacji i narzędzi komunikacji co wszyscy, o ile będą przystępne i nieskomplikowane w odbiorze. Dlatego istotna jest otwartość instytucji na mnogość i różnorodność kanałów komunikacji. Należy wśród nich uwzględnić zarówno witrynę internetową, newsletter, media lokalne i społecznościowe, jak również możliwość kontaktu bezpośredniego czy telefonicznego. Odbiorca skorzysta z najbardziej odpowiadającej mu formy kontaktu oraz źródła informacji, co często będzie zdeterminowane jego szczególnymi potrzebami wynikającymi z posiadanej niepełnosprawności.
Dostępność nie kończy się na stronie www
Jeśli organizowane wydarzenie czy przedsięwzięcie kierujemy do konkretnej grupy odbiorców, warto to zaznaczyć na początku komunikatu lub w jego nazwie, tytule czy nagłówku.
Zarówno przy przygotowaniu jak i realizacji danej inicjatywy pamiętajmy o dostosowaniu jej do osób ze szczególnymi potrzebami. Wśród proponowanych rozwiązań w zależności od ich rodzaju oraz grupy przewidywanych uczestników będą to:
- stworzenie odpowiednich warunków do skupienia dla osób w spektrum autyzmu oraz z niepełnosprawnością intelektualną;
- przygotowanie tekstów łatwych do czytania (ETR – tj. ang. Easy to read);
- zorganizowanie tłumaczy języka migowego oraz napisów dla niesłyszących;
- przygotowanie audiodeskrypcji, tyflografik oraz zorganizowanie asysty dla niewidomych;
Bez względu na to, czy wspomniane rozwiązania będziemy chcieli zrealizować we własnym zakresie czy skorzystać ze wsparcia z zewnątrz, warto sięgnąć po doświadczenia firm i organizacji, które zajmują się tym profesjonalnie. Również tutaj przychodzą nam z pomocą rozwiązania technologiczne – aplikacje mobilne, specjalistyczne oprogramowanie i sprzęt.
Każdy może pomóc… lub przeszkodzić
Istotnym aspektem w instytucji jest też informowanie pracowników o działaniach dostępnościowych oraz podnoszenie ich kompetencji w tym obszarze. Zdarza się bowiem, że włożymy mnóstwo pracy, pieniędzy i serca w stworzenie dostępnej oferty, a osoby z niepełnosprawnościami i tak z niej nie skorzystają. Sytuację taką obrazuje wydarzenie, które miało miejsce w 2021 r. w jednej z cerkwii na południu Polski. Niewidomy tester podczas testowania dostępności serwisu internetowego natrafił na profesjonalnie przygotowane zbiory audiodeskrypcji, które opisywały m.in. tę świątynię. Gdy jednak zapytał pracownicę znajdującego się przy cerkwii muzeum o to, czy posiadają materiały dla osób z niepełnosprawnością wzroku, usłyszał „Bardzo mi przykro ale niestety nie”.
Podsumowanie
Artykuł odnosi się głównie do dostępności cyfrowej, która w obecnym świecie zyskuje kluczową pozycję. Niewątpliwie warto o nią zadbać, by móc zaspokoić potrzeby jak największej liczby odbiorców. Pozwoli to na dotarcie do znacznie szerszego grona klientów i to takich, dla których kontakt z kulturą będzie pierwszym w ich życiu. Jeszcze 20, 30 lat temu zbiory galerii, muzeów, spektakle teatralne, czy filmy były dla większości osób z niepełnosprawnościami praktycznie niedostępne, a dzisiaj możemy to wspólnie zmienić.
Autorzy:
Sylwester Grygielski i Dawid Górny – pracując w firmie Accens codziennie próbują uczynić świat, również ten wirtualny, bardziej dostępnym.
Accens to zespół złożony z ekspertów IT i osób z niepełnosprawnościami, które wspólnie tworzą dostępne strony internetowe i aplikacje mobilne, dostarczają usługi testowania i audytu dostępności oraz organizują szkolenia i warsztaty. Z usług firmy korzystają instytucje kulturalne, NGO, firmy IT, banki, sklepy internetowe i urzędy.