Takie miejsca zwane są różnie: pokojami albo miejscami wyciszenia, wytchnienia, kącikami odpoczynku. Niezależnie od nazwy pełnią zawsze tę samą funkcję: to specjalnie przygotowana, spokojna przestrzeń, w której można odpocząć od gwaru, tłumu, światła, zbyt natężonych dźwięków i barw. Krótko mówiąc: przestrzeń przyjazna sensorycznie.
Po co nam miejsca wyciszeń?
Są one szczególnie ważne przede wszystkim dla osób w spektrum autyzmu i nadwrażliwych na bodźce. Ale przydają się także innym: zmęczonym dzieciom i osobom starszym, kobietom w ciąży, osobom zestresowanym i wszystkim, którzy poczują się gorzej albo po prostu potrzebują odpocząć.
Przygotowując takie miejsce powinniśmy brać pod uwagę szczególne potrzeby osób, które będą z niego korzystały: przede wszystkim potrzebę spokoju, wyciszenia emocji i odpoczynku.
Najlepiej, kiedy możemy wydzielić osobny pokój. Nie musi być duży, ważniejsze jest, jak będzie urządzony. Jeżeli nie mamy takiej możliwości, spróbujmy parawanem lub zasłonami wydzielić fragment większej przestrzeni. W przypadku małych dzieci sprawdzają się także namioty (można kupić przeznaczone specjalnie dla dzieci w spektrum).
Jeżeli nie możemy urządzić takiego miejsca na stałe, spróbujmy to zrobić przynajmniej przy okazji realizacji wydarzeń dedykowanych osobom w spektrum, z niepełnosprawnością intelektualną albo starszym. Postarajmy się znaleźć jakiś kawałek wolnej, spokojnej przestrzeni – odwiedzający na pewno to docenią.
Lokalizacja
To miejsce musi być łatwe do znalezienia, dobrze oznaczone, wyróżnione na planach instytucji i dostępne również dla osób z niepełnosprawnością ruchową i wzrokową. Jeżeli wygradzamy kawałek wolnej przestrzeni, postarajmy się, żeby nie był to fragment bardzo uczęszczanego holu czy głośnej sali – wtedy nie spełni swojej funkcji. Dobrze, gdyby było to miejsce zlokalizowane blisko wejścia i toalet. Ważne jest także, żeby dojście do niego nie prowadziło przez gwarne i tłumnie uczęszczane miejsca, i żeby nie zaglądały do niego przypadkowe osoby. Ktoś, kto korzysta z miejsca wyciszenia, chce mieć poczucie bezpieczeństwa.
Kolorystyka
Wnętrze pokoju / kącika powinno być możliwie jednolite kolorystycznie. Chodzi o uspokojenie bodźców: krzykliwe kolory, nadmiar barw, zbyt dużo wzorów mogą powodować nerwowość i nie sprzyjają wyciszeniu. Zapomnijmy więc o odcieniach neonowych i rażących. Uspokajająco działają kolory stonowane: szarości, zielenie, grafity. Oczywiście każdy ma swoje preferencje kolorystyczne, pamiętajmy jednak, żeby w pokoju było raczej jednolicie: kolory ścian, podłóg i wyposażenia powinny być zbliżone.
Meble i sprzęty
Musimy zapewnić miejsce do odpoczynku: sprawdzi się miękka kanapa, fotel, pufy czy materac. Pamiętajmy, żeby zapewnić miejsce do siedzenia również dla tych, którzy mogą towarzyszyć osobie potrzebującej odpoczynku: rodzica lub asystenta. Przydadzą się także koc, poduszki, kołdra obciążeniowa, słuchawki wyciszające.
Jeżeli mamy taką możliwość, możemy wyposażyć pokój w gniotki, masy plastyczne i inne pomoce rehabilitacyjne, które wspomagają wyciszanie. Z pokoju musimy usunąć wszystko, co może być źródłem zagrożenia: nożyczki, szklane / ciężkie przedmioty, ostre krawędzie… Zwróćmy też uwagę, by w pokoju było tyle miejsca, by można było tam wjechać wózkiem.
Na podłodze dobrze jest położyć wykładzinę lub dywan, część ścian można wyłożyć miękkimi panelami ściennymi.
Oświetlenie
Najlepiej, jeśli natężenie światła może być tonowane w zależności od potrzeb. Światło powinno mieć ciepłą tonację. Dobre są żarówki LED, które nie powodują migotania światła. Unikajmy niebieskiego oświetlenia: bardzo źle wpływa na mózg, utrudnia zasypianie i może wywoływać uczucie zmęczenia. Włącznik / regulator natężenia światła musi być umieszczony na takiej wysokości, by mógł być używany przez dziecko lub osobę niskiego wzrostu.
Jeżeli w pomieszczeniu są okna, zamontujmy na nich rolety. Przydadzą się, kiedy słońce będzie zbyt ostre albo gdy za oknem za dużo się dzieje (na przykład wychodzi na ruchliwą ulicę).
Dźwięki
Przydadzą się wspomniane wcześniej słuchawki wyciszające oraz odizolowanie od hałasu ulicy i od gwaru naszej instytucji. W pokoju powinno być cicho – dobrze, gdybyśmy mogli zastosować specjalną izolację akustyczną, panele wyciszające, filcowe podkładki pod meble i dodatkowe wyciszenie drzwi i okien (jeśli są).
Zapachy
Pamiętajmy o osobach nadwrażliwych na zapachy: nie umieszczajmy miejsca wyciszeń w pobliżu kuchni czy punktów gastronomicznych.
Informacja o miejscu wyciszenia
O tym, że mamy takie miejsce, powinniśmy informować wszystkich, którzy mogą chcieć do nas przyjść. Czasem taka informacja jest szczególną zachętą do odwiedzin – na pewno wezmą to pod uwagę chociażby rodzice dzieci ze spektrum autyzmu. Jak informować? Dobrze jest zamieścić taką wzmiankę na stronie internetowej naszej instytucji, najlepiej razem z informacją, gdzie to miejsce się znajduje i jak jest oznaczone. Pamiętajmy, że oznaczenie pokoju musi być widoczne i zrozumiałe dla wszystkich. Może to być tabliczka z nazwą albo piktogram – istotne jest jednak, żeby był łatwo rozpoznawalny. Ponieważ nie określają tego żadne przepisy, zajrzyjmy do standardów dostępności, które obowiązują w naszej miejscowości (jeśli takie są), albo skorzystajmy z dobrych praktyk innych instytucji, które takie miejsce mają.
Anna Jeżowska – Siwek. Od ponad 10 lat pracuje w sektorze pozarządowym i działa na rzecz osób z niepełnosprawnościami. W Fundacji Katarynka zajmuje się głównie dostępnością dla odbiorców w spektrum autyzmu oraz z niepełnosprawnością intelektualną. Prowadzi szkolenia, konsultuje warunki sensoryczne w instytucjach, tworzy teksty łatwe do czytania i rozumienia. Jest współautorką Wrocławskich Standardów Dostępności Kultury i Wydarzeń oraz współtwórczynią programu Wrocławskich Certyfikatów
Bezpieczeństwa dla Osiedli.